Turkmeneli: Historical, Cultural Heritage, and Bibliographic Study of Turks in Iraq
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.13294925Keywords:
Iraqi Turks, Turkmeneli, Culture, History, BibliographyAbstract
The history of the interaction between the Turks and the geography of Iraq dates back to ancient times. Through their expeditions, the Turks traveled thousands of kilometers from Turkistan, first reaching Anatolia and then, at various points in time, becoming acquainted with the Middle East alongside Muslim Arab armies. Following their victory in the Battle of Malazgirt in 1071, the Turks became a dominant force in this region.
Turkish rule in the area began with the Seljuks and continued with successive powers, including the Iraq Seljuks, the Atabegs of Mosul and Erbil, the Kara Koyunlu, Ak Koyunlu, and Safavids. The Safavids played a significant role in the Turkification of the region and the settlement of Turkish communities. During the reign of Yavuz Sultan Selim, major centers such as Mosul, Kirkuk, and Erbil were captured, while Baghdad came under Ottoman Turkish rule during the era of Kanuni Sultan Süleyman. Turkish dominance in the region continued until the final days of the Ottoman Empire.
The Iraqi Turkmen inhabit a strip stretching from the northwest to the southeast of the current geography of Iraq, including cities such as Mosul, Erbil, Kirkuk, Diyala, Selahaddin, and the capital Baghdad. Although their population is approximately 3 million, the Iraqi governments have never provided an accurate and unbiased census due to assimilation policies. The Turkmen population spans the region called "Turkmeneli," starting from the Hakkari and Şırnak regions along the Turkey-Iraq border and extending through the north of Iraq to places such as Tal Afar, Musul, Erbil, Altunköprü, Kirkuk, Daquq (Tavuk), Tuz Khurmatu, Taza Khurmatu, Kifri, Hanekin, Mendeli, and Bedre in the southeast of Baghdad.
The territory where Iraqi Turks reside is within the borders defined by Turkey's Misak-ı Milli (National Pact). Therefore, Iraqi Turks have always been significant for Turkey. However, due to the influence of international politics over time, maintaining communication with the region has not always been easy for Turkey.
For Iraqi Turks, Turkey is their homeland. Throughout history, many Turks have sought refuge in Turkey due to the circumstances in the region. Iraqi Turks have endeavored to safeguard their rights by establishing civil society organizations in Turkey.
As a natural result of the strong connection between Turkey and Iraqi Turks, numerous valuable works related to the region have been prepared in the field of Turkish studies. These works cover various aspects of Iraqi Turks' language, beliefs, social and political life, and more.
The aim of our project is to provide a comprehensive academic study that will guide civil society organizations and scholars interested in Iraqi Turks, along with presenting a bibliography of works related to the topic.
References
Abbas, Ziya (2021). 2003 Sonrası Irak Türklerinin Hukuki Statüsü, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30(2), 74-86
Akgül Suat ve Uzel Sahir (2001). Musul Kerkük Harekatı, Ankara: Berikan Yayınları
Aras, Tevfik Rüştü (1935) Lozan İzlerinde 10 Yıl, (Derleyen: Numan Menemencioğlu), İstanbul
Armaoğlu, Fahir (2016). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi: 1914-1995, 21. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları
Aybars, Ergün (1988). İstiklal Mahkemeleri I-II, İzmir
Aydın, Mesut (1998). Misâk-ı Millî ve Yeni Türk Devletinin Sınırları, Malatya
Aydın, Mesut (2001). Türkiye ve Irak Hudûdu Meselesi. Ankara: ASAM
Aydın, Mesut; Aydın M. Korkud (2016). Türk İnkılâbı Tarihi, Ankara
Bayur, Y. H (1973). Türkiye Devletinin Dış Siyasası, Ankara
Birsel, Cemil (1933). Lozan I, İstanbul
Cömert İlhan Yılmaz (2009). Körfez Savaşlarından Günümüze Türkmen Sorunu, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü
Demirci, Nefi (1986). Dünden Bugüne Kerkük: Kerkük’ün Siyasi Tarihi, İstanbul: Detay Ofset
Dışişleri Bakanlığı (1974). Türk Dış Politikasında 50. Yıl, Cumhuriyetin İlk On Yılı ve Balkan Paktı, 1923-1934, Ankara
DİA (1999). Irak Türkmenleri, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt:19, 99-103, İstanbul
Doğan, Soner (2018). Irak Türkmenleri, Araştırma 68, İNSAMER, Haziran, 1-28
Duman, Bilgay (2012). 17. Yılında Irak Türkmen Cephesi ve Irak Siyasetinde Türkmenler, Ortadoğu Analiz, Ankara Mayıs, 4(41)
Duman, Bilgay (2010). 2003 Sonrası Irak Siyasetinde Türkmenler ve 2010 Seçimleri, Ortadoğu Analiz, Nisan, 2(16), 53-66
Duman, Bilgay (2012). Irak’ta Tarihsel Süreç İçerisinde Türkmenlere Yönelik İnsanlık Suçları ve 2003 Sonrası Türkmenlerin Hukuki Durumu, Uluslararası Suçlar ve Tarih, , Sayı: 13, 85-109
Duman, Bilgay (2007). Saddam Sonrası Dönemde Irak, Türkmenler ve Kerkük, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi
Erdoğan Haşim, Öz Enes (2017). İngiliz Mandası Döneminde Türkmenler ve Türkmeneli Özelinde Irak (1918-1932), Cappadocia Journal of History And Social Sciences, Vol.9, October, 232-246
Erim, Nihat (1946). Milletlerarası Daimî Adalet Divanı ve Türkiye, Musul Meselesi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi III. 328-343, Ankara
Erkmen Serhat (2009). Unutulmuşluğun Karanlığından Umudun Aydınlığına Uzanan Bir Türkmen Kenti: Telafer, Ortadoğu Analiz, 1(9), Mayıs, 6-22
Ertuğrul, Ümit (2010). Irak Türkleri ve Türkiye, İstanbul: Kerkük Vakfı Yayınları
Goloğlu, Mahmud (1972). Devrimler ve Tepkileri (1924-1930), Ankara
Gönlübol M. ve Sar, C (1992). Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1990), Ankara
Güngör, Ferhat (2014).Ortadoğu Denkleminde Irak Türkmenleri ve Geleceği, Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi 1(2), Aralık, 14-43
Hariciye Vekâleti (1925). La Question de Mossoul, De La Sıgnature Du Traıté D’armistice De Moudros, (30 Octobre 1918) au I’re Mars 1925, Constantınople
Hasan, Mazin (2003). Irak’ın Gizlenen Gerçeği Türkmenler, Irak Krizi (2002-2003), Ankara: Asam Yayınları
Hasan, Mazin (2006). Türkmenlerin Asimilasyonunda Erbil Örneği, Stratejik Analiz, Sayı 69, (Ocak)
Hazır, Tunahan (2020). Tanıkların Gözüyle 14 Temmuz 1959 Kerkük Katliamı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Hürmüzlü Habib (2023). Irak Türkleri: Maruz Kaldıkları Dışlanma ve Asimilasyon Uygulamaları, TASAM Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi, (erişim tarihi 10 Temmuz 2023)
Hürmüzlü, Erşat (2005). The Turkmen Reality in Iraq, İstanbul: Kerkük Vakfı
Hürmüzlü, Erşat (1991). Irak Türkleri, İstanbul: Irak Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Yayınları
Hürmüzlü, Erşat (2006). Irak’ta Türkmen Gerçeği, İstanbul
Hürmüzlü, Habib, Türkmen Şehri Telafer ve Yabancı İşgale Karşı Irak’ta İlk Ayaklanma, Ortadoğu Analiz Dergisi, Sayı 5, Mayıs, 2009, 31-38
Hürriyet Gazetesi (1959). Kerkük’te 41 Türk Diri Diri Gömülmüş, 4 Ağustos.
İnönü, İsmet (1987). Hatıralar II, Ankara
Karacan Ali Naci (1971). Lozan, İstanbul
Karadeniz, Radiye Funda (2011). Türk Dış Politikasında Dış Türkler: Karşılaştırmalı Teorik Bir Çalışma, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
Kavak, İsmail Hakkı (2007). 21. Yüzyılda Kerkük’teki Gelişmeler, Türkiye’ye Yansımaları ve Bölgedeki Türkmen Halkın Durumu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
Kerkük, İzzettin (2012). Kerkük Hatıralarım XI, Kardaşlık Dergisi, Sayı 56, ss.7-10
Kopar, Metin (2009). Bir Türkmen Şehri Kerkük, Avrasya Etüdleri, Sayı 36, 113-136
Köprülü Ziyat (1996). Irak’ta Türk Varlığı, Ankara: Örnek Yayınevi
Köprülü, Ziyat (1999). VIII. Yıldönümünde Altunköprü Katliamı, Türkmenelinden Notlar, Ankara: Yıl: 1, Sayı 2
Köprülü, Ziyat (1999).Türkmenlerin Maruz Kaldığı İlk Katliam 1, Kerkük Dergisi, Sayı, 26
Kurşun, Zekeriya (2005). Osmanlıdan Amerika’ya Tanımlanamayan Ülke Irak, Irak Dosyası I, Ali Ahmetbeyoğlu, Ali Cengiz, Yahya Başkan, İstanbul: Tatav Yayınları
Kurşun, Zekeriyya (1997). Hâşimîler, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt:16, İstanbul, 412-415.
Küzeci Şemsettin (2004). Kerkük Soykırımları, Ankara: Teknoed Yayınları
Kürkçüoğlu, Ömer (1978).Türk-İngiliz İlişkileri(1919-1926), Ankara
Kürkçüoğlu, Ömer (1972). Türkiye’nin Arap Orta Doğu’suna Karşı Politikası, Ankara
Longrigg, Stephen Hemsley (1956). Iraq 1900 To 1950, A. Political, Social and Economic History, Oxford University Press, London, Second Imperession
Marr, P. (2017). The Modern History of Iraq. New York: Westview Press
Marufoğlu, Sinan (2002). Irak Türkleri, Türkler, C. 20, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 603-610
Marufselim Aydın (2007). Türkiye ve Irak İlişkilerinde Türkmenler: Körfez Savaşı Sonrasından Günümüze, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara,
Matbuat ve İstihbarat Müdiriyet-i Umumiyesi (1340). Ayın Tarihi III, Ankara
Matbuat ve İstihbarat Müdiriyet-i Umumiyesi (1341). Ayın Tarihi V, Ankara
Melek, Kemal (1983). İngiliz Belgeleri ile Musul Sorunu, İstanbul
Mengü, Cüneyt (2012). ABD-Türkiye-Irak Üçgeninde Türkmen Meselesi, İstanbul: Yalın Yayıncılık,
Meray, S. L. (1973). Lozan Barış Konferansı Tutanaklar, Belgeler, II/II, Ankara
Meray, S. L. (1973). Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar, Belgeler I/I-1, Ankara
Modern Ortadoğu Tarihi (2019). (Ed. Zekeriyya Kurşun), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını
Muslu, Fatih (2019). Bölgesel Rekabetin Kıskacında Irak Merkezi Hükümeti, SETA Siyaset, Ekonomi Ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yayını
Nakip, Mahir (2013). Irak’ta İhtilaflı Bölgeler ve Türkmenler, Ortadoğu Analiz, Ocak, 5(49), 98-104
Nakip, Mahir (2007). Kerkük’ün Kimliği, Ankara
Öke M. Kemal (1987). Musul Meselesi Kronolojisi 1918-1926, İstanbul
Öz, Enes (2014). 14 Temmuz 1959 Kerkük Katliamı ve Katliamın Türk Kamuoyundaki Yansımaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Öznur, Hakkı (2003). Cahşların Savaşı Kuzey Irak Hareketi ve Musul ve Kerkük Meseleleri, Ankara: Altınküre Yayınları
Pamukçu Ekrem (1999). Irak Türklerine Uygulanan Katliamlar, Kerkük Dergisi Özel Sayısı, Temmuz, Sayı. 25
Pamukçu Gürkan (2019). Kerkük’te Etnik Çatışmanın Kökenleri ve 14 Temmuz 1959 Kerkük Katliamı, Bilge Strateji, Cilt 11, Sayı 20, Bahar, ss.93-116
Pamukçu Gürkan (2018). Yapay Bir Devlet Olarak Irak’ın Kuruluşu: 1914-1924, Socıal Scıences Studıes Journal, , 4(19), 2358-2380
Pamukçu, Gürkan (2019). 14 Temmuz 1959 Kerkük Katliamı, Bilge Strateji, 11(10), Bahar, 93-116
Saatçi, Suphi (2004). Hasretin Adı Kerkük, Ötüken Yayınevi, İstanbul
Saatçi, Suphi (2015). Irak Türkmen Boyları, Ötüken Yayınları, İstanbul
Saatçi, Suphi (2003). Tarihten Günümüze Irak Türkmenleri. İstanbul: Ötüken Yayınları
Saatçi, Suphi (1996). Irak’ta Türk Varlığı, Tarih Araştırma ve Dökümantasyon Merkezleri Kurma ve Geliştirme Vakfı Yayınları, İstanbul
Saatçi, Suphi (2006). Kerkük Katliamı (14 Temmuz 1959), Türk Yurdu, Ağustos, Yıl 95, Sayı 228
Sakin, Serdar (2014). Kerkük Hadiseleri Karşısında Türkiye, Uluslararası I. Orta Doğu Sempozyumu, C. 2. Türk Tarih Kurumu, Ankara, 327-349
Salihi, Emin (2020). Dış Politika Yapımında Akraba Devlet ve Akraba Azınlık İlişkilerinin Yeri: Türkiye-Irak Türkmenleri İlişkileri Örneği, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 8(2), (Eylül), 297-323
Samancı, Aziz Kadir (1999). Irak Türkmenlerinin Siyasi Tarihi, Bağdat
Saray, Mehmet (2006). Türkiye ve Yakın Komşuları, Atatürk Araştırma Merkezi yayını, Ankara
Sonyel, S. R.(1981). Kurtuluş Savaşı Günlerinde İngilizlerin Eline Geçen T.B.M.M. Tutanakları, Belleten XLV./2, S. 179, (Temmuz), 285-286
Soysal, İsmail (1989). Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları I. (1920-1945), Ankara
Şenel, Şennur; Sayhood, Asra (2009). 1920 Telafer Ayaklanması, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, 6(1), 157-169, Elazığ
Şimşir Bilal N. (2004). Türk-Irak İlişkilerinde Türkmenler, Ankara: Bilgi Yayınevi
Şimşir, Bilal N. (1975). İngiliz Belgeleriyle Türkiye’de “Kürt Sorunu”(1924-1938), Şeyh Sait, Ağrı ve Dersim Ayaklanmaları, Ankara
Şimşir, Bilal N. (2004). Türk-Irak İlişkilerinde Türkmenler, Ankara: Bilgi Yayınevi
TBMM.( 2023). TBMM Gizli Celse Zabıtları III 6 Mart 1338 (1922) – 27 Şubat 1338 (1923), Ankara: TBMM Basımevi
Tevfik, Suphi Nazım (2007). Kerkük ve İhtilaflı Bölgeler, Global Strateji, Yıl: 3, Sayı 9, İlkbahar, 201-211
Tunç, Hasan (2005). Irak Federal Devlet Anayasası, Global Strateji Dergisi, Sayı 2, (Sonbahar), 8
Turan, Ömer (1996). Irak’ın Milletler Cemiyetine Girerken Yayınladığı Deklarasyonda ve Anayasalarında Türk ve Diğer Azınlıkların Hakları, Avrasya Dosyası, 3(1), İlkbahar, Ankara
Türkmen, Zekeriya (2003). Musul Meselesi Askeri Yönden Çözüm Arayışları (1922–1925), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Atatürk Kültür-Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları
Türkmenoğlu, Kerkük (2006). Sacrifice and Suffering: The Iraq Turkmen’s Struggle to Survive, Esprit De Corp Books, Canada
Yakuboğlu, Enver (1976). Irak Türkleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları
Yalçın, Emruhan (2016). Kerkük’ün Nüfus Yapısını Değiştirmeye Yönelik Çalışmalar, Hacettepe Üniversitesi Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12(23), 133-161
Yaphe, Judith S. (2004). The View From Basra: Southern Iraq’s Reaction to War and Occupation 1915– 1925, Colombia University Yayıncılık, New York
Yavuz, Celalettin (2007). Irak Türkmenlerinin Durumu, Stratejik Araştırmalar Dergisi, Ankara: Yıl: 3, S. 9
Yıldız, Hakkı Dursun (1988). Abbasîler, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt:1, İstanbul, 31-48
Yılmaz, Selçuk (2005). Irak Türkmenlerine Yapılan Katliamlar ve Bunun Türk Kamuoyuna Yansımaları (1924-1959),Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü
Yılmaz, Hasan (2003). Irak’ın Gizlenen Gerçeği: Türkmenler, Stratejik Analiz Dergisi, 4(37), (Mayıs)
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 ESAR Journal
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.